Καθαρά Δευτέρα

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεω. 

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί "καθαρίζονταν" πνευματικά και σωματικά.

Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς.

Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα), ταραμάς και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι. 

Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα χαρταετού.

Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.

πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/

Πλέκοντας κορδέλες στο Γαϊτανάκι!

Από τα πιο γνωστά πανελλαδικά έθιμα, 

που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας, είναι το γαϊτανάκι.

Το γαϊτανάκι είναι ένας χορός που δένει απόλυτα με το χρώμα και το κέφι της απόκριας.

Δεκατρία άτομα χρειάζονται γι’ αυτόν το χορό.

Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο,
από την κορυφή του οποίου κρέμονται 12 μακριές κορδέλες, διαφορετικού χρώματος η καθεμιά.

Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια 
και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο.

Οι υπόλοιποι δώδεκα χορευτές κρατούν
 από ένα γαϊτάνι και χορεύουν σε ζευγάρια.

Καθώς κινούνται γύρω από το στύλο, 
κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του
 κι έτσι πλέκουν τις κορδέλες πάνω του
 δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς.

Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν στο στύλο 

και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, 

τότε ο χορός τελειώνει 
και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει 
να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

Όποιος δεν έπαιξε ποτέ του με χαρταετό, δεν κοίταξε όσο χρειάζεται ψηλά.

«Όποιος δεν έπαιξε ποτέ του με χαρταετό, δεν κοίταξε όσο χρειάζεται ψηλά. 

Όποιος δεν ένιωσε την αντίσταση του μεγάλου σπάγκου, δεν εκατάλαβε τη δύναμη του αέρα. 

Κι όποιος δεν εφώναξε με την ευθύνη και την πρωτοβουλία του παιδιού που βλέπει να κινδυνεύει στο ψηλό μετεώρισμά του ο αετός, δεν ένιωσε τη χαρά του να τα βγάζεις πέρα μόνος σου με τη Φύση ».

Με αυτά τα λόγια ο λαογράφος Δημήτρης Λουκάτος δίνει μια άλλη διάσταση στο χαρταετό, το αγαπημένο παιχνίδι έθιμο της Καθαράς Δευτέρας.

Η ιστορία του χαρταετού ξεκινά από την Κίνα πριν 2.500 χρόνια περίπου. 

Ο χαρταετός ταξίδεψε σε όλη την Ασία και έφτασε στην Ευρώπη μετά το 10ο μ.Χ. αιώνα. 

Προτού γίνει παιγνίδι, ο χαρταετός δοκιμάστηκε από διάφορους ερευνητές σε επιστημονικά πειράματα, όπως συνέβη με τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, ο οποίος το 1752 διαπίστωσε χρησιμοποιώντας τεχνητό αετό, τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και του κεραυνού και κατασκεύασε το αλεξικέραυνο.

Ο χαρταετός κατασκευάζεται από χαρτί, καλάμια και σπάγκο, το σχήμα του μπορεί να είναι επίπεδο, σπειροειδές ή κυβικό, με διακοσμήσεις που πολλές φορές αποτελούν έργα τέχνης.

Το Γαϊτανάκι - γαϊτάνι (παραδοσιακό παιχνίδι)

Από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας, το γαϊτανάκι είναι ένας χορός, που δένει απόλυτα με το χρώμα και το κέφι της αποκριάς.

Το γαϊτανάκι πέρασε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και έδεσε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο!

Δεκατρία άτομα χρειάζονται για να στήσουν το χορό.

 Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν 12 μακριές κορδέλες, καθεμιά με διαφορετικό χρώμα.

Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο.

Γύρω από το στύλο, 12 χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν μαζί, σε 6 ζευγάρια, τραγουδώντας το παραδοσιακό τραγούδι.

Καθώς κινούνται γύρω από το στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του κι έτσι όπως γυρνούν πλέκουν τις κορδέλες γύρω από το στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς.

Ο ένας χορευτής περνάει τη μια φορά μέσα και την άλλη από έξω από τον άλλον και έτσι οι κορδέλες πλέκονται πολύχρωμες πάνω στο κοντάρι δημιουργώντας διάφορα χρωματιστά σχέδια.

Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν γύρω από το στύλο και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, τότε ο χορός τελειώνει και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

Πιθανόν ο κυκλικός αυτός χορός να υποδηλώνει τον κύκλο της ζωής, από την χαρά στην λύπη, από τον χειμώνα στην άνοιξη, από την ζωή στον θάνατο και το αντίθετο.

Παραλλαγές

Αυτό το έθιμο αναφέρεται και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία (Καλλιπεύκη κ.α.), όπου την ομάδα πλαισίωναν και διάφορα άλλα εθιμικά πρόσωπα όπως ο Γκαραγκιόζης, το Γκαραγκιοζόπουλο, οι Κλέφτες κ.ά. με ανάλογη μεταμφίεση.

Το Γαϊτανάκι όμως απαντά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην περιοχή της Ρόδου όπου χορεύεται με πιο απλουστευμένη χορευτική μορφή (Κριτινιά) ή ως σκωπτικός χορός, χωρίς τις χορευτικές περιπλοκές του θεσσαλικού δρωμένου.