Ας δούμε μαζεμένες τις παροιμίες και φράσεις με Γιάννηδες. από εκδομένο τμήμα των παροιμιών του Ν. Πολίτη, μαζί με τα σχόλιά τους....
"Σαρανταπέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση."
Η συνηθέστερη παροιμία απ’ όσες διασύρουν τους Γιάννηδες, λέει ο Πολίτης, που αναφέρει και έναν μύθο κεφαλονίτικο για 45 Γιάννηδες που πνίγηκαν προσπαθώντας να ξεριζώσουν ένα δέντρο.
Ωστόσο, ο Πολίτης δεν λέει ότι η έκφραση προέρχεται από τον μύθο, μάλλον το αντίστροφο θα συμβαίνει.
Δίνει μάλιστα ο Πολίτης και γαλλικό ανάλογο (Deux Jean et un Pierre font un âne entier, "Δυο Γιάννηδες κι ένας Πέτρος κάνουν ολάκερο γάιδαρο") καθώς και ισπανικό ίδιο με το γαλλικό.
"Όχι Γιάννης, Γιαννάκης."
Τη λέμε όταν κάποιος προσπαθεί να παραστήσει ως διαφορετικά μεταξύ τους δυο πράγματα όμοια ή όταν κάποιος λεπτολογεί και επιχειρεί να επιφέρει μεταβολές ασήμαντες, λέει ο Πολίτης.
Κατά τον Κ. Κάσση, στη Μάνη συνηθιζόταν να υπάρχουν αδέρφια με τ’ όνομα Γιάννης ο ένας και Γιαννάκης ο άλλος, οπότε όταν ένας Γιαννάκης παρουσιάστηκε στο στρατό και τον είπαν Γιάννη, απάντησε έτσι. Όμως η έκφραση είναι πανελλήνια και πιθανότατα πριν από το νεοελληνικό κράτος.
"Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω."
Για αυτούς που απαντούν άλλα αντ’ άλλων, σαν υπόδειγμα ασυνάρτητης συζήτησης. Μερικοί το συνεχίζουν: "Κι η συντέκνισσά σου; Εφτά μετρήματα χωρεί.
Η παροιμία υπάρχει στον Βάρνερ, άρα είναι από τον 17ο αιώνα.
"Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει."
Για όσους στα λόγια φροντίζουν για το κοινό καλό, ενώ στην πραγματικότητα κοιτάζουν το δικό τους συμφέρον.
Η παροιμία χρησιμοποιήθηκε πολύ στην εθνοσυνέλευση του 1829 από τους αντικαποδιστριακούς, επειδή οι αντιπρόσωποι ευπειθώς ψήφιζαν ό,τι τους έστελνε ο Καποδίστριας, αλλά είναι παλιότερη.
Μάλιστα, ο Πολίτης δίνει και βουλγάρικο αντίστοιχο, με το όνομα Γκάνι στη θέση του Γιάννη.
"Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα."
Για κάποιον που παραμένει στην ίδια (κακή ή μέτρια) κατάσταση. Και για τους αδιόρθωτους. Και για τη μη αλλαγή της κατάστασης παρά την αλλαγή της κυβέρνησης.
Την έχει ο Βάρνερ (Τι έχεις Γιάννη; Τα έχω πάντα).
"Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε βγάλαμε."
Για όσους προαναγγέλλουν και προεξοφλούν μελλοντικά σχέδια βασισμένοι σε αβέβαιες προσδοκίες.
Κάποιοι λένε ότι το είπε ο Κολοκοτρώνης όταν τον κάλεσαν να βαφτίσει παιδί πριν ακόμα γεννηθεί, αλλά η παροιμία είναι παλιότερη, αφού την αναφέρει ο Βάρνερ, οπότε ο Κολοκοτρώνης απλώς επανέλαβε υπάρχουσα παροιμία.
Εδώ κατά τον Πολίτη υπάρχει μύθος, με την αφελή κοπέλα που της έφεραν προξενητή και άρχισε να συλλογιέται πως θα παντρευτεί, θα κάνει γιο, θα τον βγάλει Γιάννη, θα της αρρωστήσει και θα της πεθάνει, οπότε έβαλε τα κλάματα.
Παρεμφερής παροιμία υπάρχει και σε άλλες γλώσσες.
"Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί."
Για τους φιλάσθενους ή για όσους προφασίζονται ασθένεια.
"Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι" (ή λάδι· προσθέτουν μερικοί: να γιάνει).
Τη λέμε σε κάποιον που μας παρηγορεί ή προσπαθεί να μας περιθάλψει ενώ ο ίδιος έχει προκαλέσει το κακό που πάθαμε.
"Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη."
Σε μια αντιπαράθεση όπου ο φόβος είναι αμοιβαίος· λέγεται συχνά σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, όταν καμιά ομάδα δεν ανοίγεται.
"Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει."
Απάντηση στον… αντιγιαννισμό άλλων εκφράσεων.
Ο Πολίτης έχει κι άλλες «φιλογιαννικές» παροιμίες, που δεν είναι τόσο γνωστές, όπως "όπου Γιάννης και του Θεού η χάρη."
"Τα καλά του Γιάννη τα θέλουμε, τον Γιάννη δεν τον θέλουμε."
Κόψε ξύλο κάμε Αντώνη
κι από πλάτανο Μανώλη
κι αν ρωτάς και για τον Γιάννη,
ό,τι ξύλο κόψεις κάνει.
