25η Μαρτίου - Εθνική Επέτειος

 

   

H Κυρά Σαρακοστή

Ένα έθιμο που έχει σχεδόν χαθεί είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής.

Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).

Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. 

Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, σαν καλόγρια, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.

Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα.

Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι.

Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο.

Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι.

Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. 

Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. 

Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη.

Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

Για την Κυρά Σαρακοστή έχουν γραφτεί και οι εξής στίχοι:

Την Κυρά Σαρακοστή

που 'ναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας την έφτιαχναν

με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν

στο κεφάλι έναν σταυρό

μα το στόμα της ξεχνούσαν

γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες της μετρούσαν

με τα πόδια της τα επτά.

Έκοβαν ένα την βδομάδα

μέχρι νά 'ρθει η Πασχαλιά.

Ρόδο ~ Χοροί της Κρήτης

Xορός της επαρχίας Κισσάμου Χανίων.

Ανήκει στην κατηγορία των συρτών χορών.

Στις μέρες μας αποδίδεται κυρίως από γυναίκες,

παλαιότερα όμως ήταν μικτός χορός.

Το μουσικό μέτρο του είναι 2/4, τα βήματά του 17 και η λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων.

Χορεύεται σε κύκλο.

Το όνομά του συνδέεται με τις πάμπολλες μαντινάδες
με αναφορά στο ρόδο, που τραγουδιούνται κατά την εκτέλεση του χορού.

Παρακάτω, αναφέρουμε ορισμένες σχετικές παλαιές μαντινάδες:

  ~Ρόδο μου μη μαραίνεσαι, 

μη χάνεις τη θωριά σου, 

κράτα τη δροσεράδα σου, 

την τόση ομορφιά σου.

~Ρόδα και τριαντάφυλλα 

κι άνθη του παραδείσου

εσύναξεν ο έρωτας 

κι έφτιαξεν το κορμί σου.

~Ρόδο και ‘συ, ρόδο κι εγώ, 

μαζί να φυτευτούμε, 

να σμίξουμε τους κλώνους μας

να σφιχταγκαλιαστούμε.

Lao tzu - Αποφθέγματα

"Αφιέρωσε χρόνο για

να Aκούσεις αυτό που λέγεται χωρίς λόγια,

να Yπακούσεις το νόμο που είναι πολύ αδιόρατος για να γραφεί,

να Λατρέψεις το ασήμαντο και 

να Αγκαλιάσεις το άμορφο."

~Lao tzu~

Γιάννηδες, Παροιμίες και Φράσεις

Ας δούμε μαζεμένες τις παροιμίες και φράσεις με Γιάννηδες. από εκδομένο τμήμα των παροιμιών του Ν. Πολίτη, μαζί με τα σχόλιά τους....

"Σαρανταπέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση."

Η συνηθέστερη παροιμία απ’ όσες διασύρουν τους Γιάννηδες, λέει ο Πολίτης, που αναφέρει και έναν μύθο κεφαλονίτικο για 45 Γιάννηδες που πνίγηκαν προσπαθώντας να ξεριζώσουν ένα δέντρο.

Ωστόσο, ο Πολίτης δεν λέει ότι η έκφραση προέρχεται από τον μύθο, μάλλον το αντίστροφο θα συμβαίνει. 

Δίνει μάλιστα ο Πολίτης και γαλλικό ανάλογο (Deux Jean et un Pierre font un âne entier, "Δυο Γιάννηδες κι ένας Πέτρος κάνουν ολάκερο γάιδαρο") καθώς και ισπανικό ίδιο με το γαλλικό. 

"Όχι Γιάννης, Γιαννάκης." 

Τη λέμε όταν κάποιος προσπαθεί να παραστήσει ως διαφορετικά μεταξύ τους δυο πράγματα όμοια ή όταν κάποιος λεπτολογεί και επιχειρεί να επιφέρει μεταβολές ασήμαντες, λέει ο Πολίτης. 

Κατά τον Κ. Κάσση, στη Μάνη συνηθιζόταν να υπάρχουν αδέρφια με τ’ όνομα Γιάννης ο ένας και Γιαννάκης ο άλλος, οπότε όταν ένας Γιαννάκης παρουσιάστηκε στο στρατό και τον είπαν Γιάννη, απάντησε έτσι. Όμως η έκφραση είναι πανελλήνια και πιθανότατα πριν από το νεοελληνικό κράτος. 

"Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω."

Για αυτούς που απαντούν άλλα αντ’ άλλων, σαν υπόδειγμα ασυνάρτητης συζήτησης. Μερικοί το συνεχίζουν: "Κι η συντέκνισσά σου; Εφτά μετρήματα χωρεί.

Η παροιμία υπάρχει στον Βάρνερ, άρα είναι από τον 17ο αιώνα. 

"Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει."

Για όσους στα λόγια φροντίζουν για το κοινό καλό, ενώ στην πραγματικότητα κοιτάζουν το δικό τους συμφέρον.

Η παροιμία χρησιμοποιήθηκε πολύ στην εθνοσυνέλευση του 1829 από τους αντικαποδιστριακούς, επειδή οι αντιπρόσωποι ευπειθώς ψήφιζαν ό,τι τους έστελνε ο Καποδίστριας, αλλά είναι παλιότερη.

Μάλιστα, ο Πολίτης δίνει και βουλγάρικο αντίστοιχο, με το όνομα Γκάνι στη θέση του Γιάννη.

"Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα."

Για κάποιον που παραμένει στην ίδια (κακή ή μέτρια) κατάσταση. Και για τους αδιόρθωτους. Και για τη μη αλλαγή της κατάστασης παρά την αλλαγή της κυβέρνησης.

Την έχει ο Βάρνερ (Τι έχεις Γιάννη; Τα έχω πάντα). 

"Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε βγάλαμε."

Για όσους προαναγγέλλουν και προεξοφλούν μελλοντικά σχέδια βασισμένοι σε αβέβαιες προσδοκίες.

Κάποιοι λένε ότι το είπε ο Κολοκοτρώνης όταν τον κάλεσαν να βαφτίσει παιδί πριν ακόμα γεννηθεί, αλλά η παροιμία είναι παλιότερη, αφού την αναφέρει ο Βάρνερ, οπότε ο Κολοκοτρώνης απλώς επανέλαβε υπάρχουσα παροιμία. 

Εδώ κατά τον Πολίτη υπάρχει μύθος, με την αφελή κοπέλα που της έφεραν προξενητή και άρχισε να συλλογιέται πως θα παντρευτεί, θα κάνει γιο, θα τον βγάλει Γιάννη, θα της αρρωστήσει και θα της πεθάνει, οπότε έβαλε τα κλάματα.

Παρεμφερής παροιμία υπάρχει και σε άλλες γλώσσες.

"Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί."

Για τους φιλάσθενους ή για όσους προφασίζονται ασθένεια. 

"Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι" (ή λάδι· προσθέτουν μερικοί: να γιάνει).

Τη λέμε σε κάποιον που μας παρηγορεί ή προσπαθεί να μας περιθάλψει ενώ ο ίδιος έχει προκαλέσει το κακό που πάθαμε. 

"Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη." 

Σε μια αντιπαράθεση όπου ο φόβος είναι αμοιβαίος· λέγεται συχνά σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, όταν καμιά ομάδα δεν ανοίγεται.

"Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει." 

Απάντηση στον… αντιγιαννισμό άλλων εκφράσεων. 

Ο Πολίτης έχει κι άλλες «φιλογιαννικές» παροιμίες, που δεν είναι τόσο γνωστές, όπως "όπου Γιάννης και του Θεού η χάρη."

"Τα καλά του Γιάννη τα θέλουμε, τον Γιάννη δεν τον θέλουμε."

Κόψε ξύλο κάμε Αντώνη 

κι από πλάτανο Μανώλη 

κι αν ρωτάς και για τον Γιάννη, 

ό,τι ξύλο κόψεις κάνει.